Freefont, TrueType Gimp ile desenler

ArticleCategory:

Graphics

AuthorImage:

TranslationInfo:

Original in fr André Pascual

fr to en Scott Rutherford

en to tr:Erdal MUTLU

AboutTheAuthor:

Önceleri endüstri tasarımcısı olan yazar, şimdilerde üretim profesörlüğü yapmakta ve BDG (BDG=Bilgisayar Destekli Grafik) öğretmektedir.
Masaüstü yayıncılık ve tasarım ve özellikle de üç boyutlu grafik, yazarın ilgi alanlarından biridir.

Abstract:

LinuxFocus için yazdığım "Gimp ile Pseudo 3D" ve "Gimp ile Alev Efektleri" yazıları, birçok e-ileti almama neden oldu, özellikle de öngörülen örnekler. Gerçekte bunlar, yeni başlayanlar için zor gelebilir. Deneyimli bir Linux kullanıcısını, eksik bir yazıtipi veya desen durduramaz. Sonuçta o bunları bulur ve gerekli yerlere yükler. Herkes bir zamanlar acemiydi, ayrıca Linux'un bazı alanlarında kim acemi değil ki? Dolayısıyla bu yazı yeni başlayanlara yöneliktir.

ArticleIllustration:

ArticleBody:

Önsöz

Bu yazının hazırlandığı sistemler Mandrake 8.0 ve Gimp 1.2.1 dir. Eğer, kullandığınız sistemlerin sürümleri farkı ise, dizin yapıları ve menüleri yazıda kullanılandan farklı olabilir. Eğer, öyle ise, belli bazı yapılandırma dosyalarında değişiklik yapmak gerekebilir.
Yazılan karakterlerden sözederken font ve stil kelimelerini değişimli olarak kullanacağım. Dolgu desenleri, sadece desen veya motif olarak adlandıracağım. XFree86 resmi adını kullanmak yerine, sadece X diyeceğim.
Linux altında dosya yönetimi işlevini, derinlemesine bilgi sahibi olmadan, yerine getirmesini sağlayan, Midnight Commander yerine MC diyeceğim. DOS altındaki Norton Commander veya Xtree Gold kullanıcıları ile Windows altındaki WinCommander kullanıcıları, kendilerini tanıdık bir bölgede hissedeceklerdir. Önemli olan çalışan bir şey yapmak, karışık ve çalışmayan bir şey yapmaktan herzaman daha iyidir.

Freefont ve Sharefont'latın yüklenmesi

Genellikle, scrıpt-fu'lar, benimsenmiş değer olarak, değişik dağıtımların yüklememiş olabileceği yazıtiplerini kullanmaktadır. Bu yazıtipleri iki paket halinde gelmektedir : Freefont ve Sharefont. İlk olanı serbest olarak dağıtılmaktadır. İkincisi ise, shareware lisansı ile dağıtılmaktadır. Ancak, her ikisi de çok ilginçtir ve kuşkusuz, X'in görüntüsünde önemli farklılıklar yaratmaktadır.

1. Resim

Bu iki paketi, Christoph Lameter'a bu arada teşekkür, .tgz olarak aşağıdaki adreste bulabilirsiniz :
http://ibiblio.org/pub/Linux/X11/fonts/, (ibiblio daha önceden metalab veya sunsite adlarını taşıyordu). Bu fontaları, bazen çeşitli bilgisayar dergileriyle birlikte gelen CD'lerde bulabilirsiniz. Sözgelimi bu fontlar, Linux Magazıne France'ın 9. sayısı ile birlikte gelen CD'de /Gimp/fonts adlı dizinde yer almaktadır.
Bunu örnek olarak alırsak, fontları yüklemek için aşağıdaki adımları izleyiniz:

1.1 CD "mount" edin
1.2 MC'yi çalıştırın
1.3 Sağ pencerde CD'deki /Gimp/fonts dizinine veya dosyaları nereye çektiyseniz oraya gidin.
1.4 Sol pencerede (tam tersi de yapılabilir), /usr/X11R6/lib/X11/fonts dizinine gidin .
1.5 Seçmiş olduğunuz dizine, F5 fonksiyon tuşunu kullanarak, freefont.tgz ve sharefont.tgz dosyalarını kopyalayınız.
1.6 Dosyaları açınız (F2 tuşu ile açılan menüde, sıkıştırılmış olan dosyaları bir dizine açabilirsiniz).

Eğer, bu seçenek menünüzde seçili değil ise, MC'den F10 fonksiyon tuşunu kullanarak çıkın. Çıktığınız pencere kopyalanmış dosyaların olduğu pencere olmalıdır. Eğer, aşağıdakileri .bashrc dosyasına yazma zahmetine katlanırsanız : mc () MC=`/usr/bin/mc -P "$@"`; [ -n "$MC" ] && cd "$MC"; unset MC ;
kendinizi seçilmiş olan dizinde bulacaksınız. Veya dizine,
cd /usr/X11R6/lib/X11/fonts
komutu kullanarak gidebilir ve orada
tar xvfz *.tgz
komutunu kullanarak, kopyalanmış olan paketleri açabilirsiniz.

Böylece, freefont ve sharefont adında iki dizin oluşturulacaktır. .tgz paketlerini artık silebilirsiniz.
Freefont 79, Sharefont ise, 22 adet font içermektedir.

2. Resim

Ayrıca her dizinde, fontların özelliklerini X pencere sistemine tanıtmak için, fonts.dir adında bir dosya olacaktır. Bunun anlamı, bu dosyayı yaratmak için mkfontdir komutunu çalıştırmanız gerekmemektedir.
X'in bir dahaki çalıştırılmasında bu fontlar da yüklenecektir, ama önceden bunu söylemeniz gerekmektedir. Eski Linux dağıtımlarında, aşağıdaki satırları, /etc/X11/XF86Config dosyasındaki "Files:" bölümüne yazmanız gerekiyordu:
FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/freefont" FontPath "/usr/X11R6/lib/X11/fonts/sharefont" Ancak, Mandrake 8.0 font sunucusu kullanmaktadır. Font sunucusuna chkfontpath ile font eklemek için :

chkfontpath --add /usr/X11R6/lib/X11/fonts/freefont/
chkfontpath --add /usr/X11R6/lib/X11/fonts/sharefont/ komutları kullanılabilir.
Font sunucusunu yeniden çalıştırmak için :

/etc/rc.d/init.d/xfs restart
komutu kullanılabilir.

Yukarıdaki komutları, grafik ekranında iken, yani metin ekranından (console) değil, herhangi bir terminal (rxvt, kvt, wmterm ...) kullanarak uygulayabilirsiniz. Ancak, fontlar hemen kullanıma hazır olmayacaktır, yani X'i yeniden başlatmadan fontlar yüklenmeyecektir. Eğer, X'i yeniden başlatmadan fontları kullanmak istiyorsanız, aşağıdaki komutları uygulamanız gerekecektir:
xset fp+ /usr/X11R6/lib/X11/fonts/freefont xset fp rehash xset fp+ /usr/X11R6/lib/X11/fonts/sharefont Xset fp rehash

Sonuçlar

Fontların yüklü olup olmadığını öğrenmek için :

xlsfonts | egrep 'sharefont|freefont'
veya xfontsel yada KDE font yöneticisini çalıştırabilirsiniz.
Fontlar artık tüm (aslında değil) X uygulamaları tarafından kullanılabilir. Fontları aşağıdaki gibi bir tablo içerisne koymak istiyorsanız :
xtns> Script-Fu> Utils> Font Map.
komutlarını çalıştırmanız gerekecektir.
Önemli: bu affetmeyen bir araçtır. Font isimlerini yazarken yapacağınız tek hata sonucunda, başa dönmeniz gerekecektir. Bunu önlemenin en iyi yolu, Gimp ile birlikte KDE font yöneticisini çalıştırmaktır. Böylece, font adını font yöneticisi penceresinden görürken, örnek penceresinden de fontun görüntüsünü elde edebilirsiniz. 3. Resim'de birden fazla font örneği görebilirsiniz.

3. Resim

True Type kullanımı

Bu yeni fontlar ilginçtir, ama belkide sizin bilgisayarınızda Windows bölümü de var ve dolayısıyla True Type fontlar. Eğer, bilgisayarınızda Windows yoksa, True Type fontalrı aşağıdaki bağlantılardan çekebilirsiniz. http://hugemcgriffin.com/fonts/a/, http://www.fontguy.com/, http://www.freepcfonts.com/index.html, ... Bunları kullanmak mümkündür.
En son Linux dağıtımları bu fontları kullanmaktadır, ama Mandareke 5.3 gibi eski dağıtımlar değil.
Ancak, çözüm vardır. True Type font kullanabilmek için aşağıdaki adresten çekip, derledikten sonra elde edeceğiniz tek bir program olan Xfstt (Derlendikten sonra yaklaşık olarak 130 Kb lik programdır) dir : ftp://sunsite.unc.edu/pub/Linux/X11/fonts/.

Size gerekli olan Xfstt-0.9.10.tgz (yaklaşık 80Kb) (veya daha yeni sürümü) dür. Sürüm numaralarına dikkat ettiyseniz, programın henüz geliştirme aşamasında olduğunu göreceksiniz, ancak gayet iyi çalışmaktadır.
Programın derlenmesine geçmeden önce, True Type fontların saklanacağı dizinleri yaratmak gerekmektedir (mkdir /usr/share/fonts/truetype/ veya MC'de F7) Daha sonra, fontları bu dizine kopyalayınız veya Windows altında bulunan dizine sembolik bağlantı yaratınız (MC'de F9 tuşu ve daha sonra sembolik bağlantı için gerekli olan dosya). Benim yapılandırmamda, /usr/share/fonts/truetype/ dizininde winfonts adlı, /mnt/Win98/windows/fonts dizinini gösteren bir sembolik bağlantı vardır. Buradaki /mnt/Win98, Windows bölümünün mount edildiği bölmedir.
Programın derlenmesine artık geçebiliriz. Programı dosyalarını açtığınız dizine (/tmp/xfstt0910) geçin ve aşağıdaki komutları çalıştırın: make xfstt && make install Derleme bittiğinde, xfstt adında bir dosya oluşmakta ve /usr/X11R6/bin dizinine kopyalanmaktadır. Geriye kalan tek şey, font sunucusuna True Type fontların nerede olduğunu söylemek kalıyor:
xfstt --sync --dir /usr/share/fonts/truetype
Bunun sonucunda /usr/share/fonts/truetype dizininde iki adet dosya oluşacaktır. Biri ttinfo.dir, diğeri de ttname.dir dır.
Font sunucusunu çalıştırmak için : xfstt --dir /usr/share/fonts/truetype & komutunu çalıştırınız.
Ancak, yükleme sirasında sanki hiçbirşey olmamış gibi gözükecektir. Bu fontlar metin ekranında değil sadece X'te kullanılabilir. X'te kullanabilmek için, X sunucusuna onları kullanması gerektiğini söylemeniz gerekmektedir. Bunun için :
xset +fp unix/:7100
komutu çalıştırmanız gerekmektedir.
Daha sonra, True Type fontların kullanımda olup olmadıklarını, "xlsfonts | grep ttf-" komutuyla veya xfontsel veya KDE font yöneticisi ile denetleme yapabilirsiniz. Bu fontlar X altında çalışan tüm (hemen hemen) programlar tarafından kullanılabilmeleri gerekmektedir. StarOffice5'de StarDraw, StarImpress ve StarCalc kullanıbilirken StarWriter ile birlikte ne hikmetse kullanılamamaktadır. Belkide bir ayar yapmak gerekmektedir, ancak ben nasıl yapılacağını bulamadım. Herneyse, 4. resimde de görüldüğü gibi, bu fontları Gimp ile kullanabiliyorsunuz. Ayrıca, Gimp'te freefont eklentisi (plugin) de vardır. Eğer, bu eklenti sizde yüklü ise, Gimp altında True Type fontları kullanmak için başka bir yola daha sahip oluyorsunuz. Bu eklenti sayesinde Gimp altında True Type fontlarını kullanabiliyorsunuz, ancak xfstt'de olduğu gibi X altındaki diğer uygulamalar kullanamıyor.

4. Resim

Program ile birlikte gelen belgeler, XF86Config dosyasına aşağıdaki satırı eklemenin yeterli olacağını söylemktedir:
FontPath "unix/:7100"
Ancak, bu bende çalışmadı. Ayrıca, xfstt'nin X'den önce çalıştırılması gerektiği yazmaktadır. İşleri otomatikleştirmek için en basit yol, biri çalıştırmak ve diğeri de durdurmak için iki adet kabuk programı yazmaktır. Programlara çalıştırma hakları (MC'de iken, önce F9 sonra File ve Chmod) vermeyi unutmayınız. Daha sonra programları /usr/local/bin dizinine kopyalayınız. Sunucuyu çalıştıran program ttf, durduran ise, dttf adını alabilir. İlki :

#!/bin/sh
xfstt --sync --dir /usr/share/fonts/truetype
xfstt &
xfstt +fp unix/:7100

komutlarından oluşmaktadır.

İkincisi ise,:

#!/bin/sh
xset -fp unix/:7100

dir.

Bu benim kullandığım çözümdür ve çalışmaktadır.

Desenler Yaratmak

Desenler (resimler) .pat biçiminde kaydedilmiş bitmap dosyalarından başka bir şey değildir. Desenler Gimp altında "paint pot" aracılıyla yüzey kaplamasında kullanılmaktadır. Bunları /usr/share/gimp/1.2/patterns/ dizininde bulabilirsiniz. Yeni yaratılan desenleri bu dizine kopyalarsanız, diğer tüm kullanıcılar da bunlardan yararlanabilirler. Eğer, kendi ev dizininde ~/.gimp/patterns dizinine kopyalarsanız, sadece siz kullanabilirsiniz.

Diyelim ki 5. resimi, arka duvar kağıdı resmi olarak kullanmak istiyoruz.

5. Resim

Bunu yapmak için resmi alıp, yan yana yapıştırarak yapabilirdik. Ancak, bu oldukça uzun bir işlem ve de hatalara yol açmaktadır : desenler en yakın pixele doğru kaydırılacaktır! En iyisi bu işi Gimp'e bırakmak. Gimp'in deseni kullanabilmesi, dosyanın .pat biçiminde olması gerekmektedir.
Eğer, elinizdeki desen dosyası bu biçimde değil ise, aşağıdaki adımları izleyerek, bunun üstesinden gelebilirsiniz:

Aday deseni Gimp'e yükleyiniz.
Yukarıda belirtilen dizinlerden birine, dosya biçimini aşağıdaki gibi belirterek kaydediniz:
resim üzerindeyken, farenin sağ tuşuna basın ve sırasıyla > Save as> By extension> Pat > ~/.gimp/patterns/Tux1.pat> seçin.
Kaydetmeden önce, Gimp size bu desene bir isim vermenizi isteyecektir. Bu isim dosya adı için verilen ad değildir, Gimp'in desene verdiği bir isimdir. Benimsenmiş değier olarak, desen ismi GIMP Pattern dır. Bizim desenimimiz Tuxdor olsun.

Gimp'ten çıkın, çünkü deseni, ancak Gimp'i yeniden başlattıktan sonra kullanabileceksiniz.
Araç kutusunda (tool box) File>Dialogs>Patterns tıklayınız. Tüm desenleri görüp seçebileceğiniz bir seçim kutusu karşınız gelecek. Eğer, herhangi örnek bir desinin üzerine tıklarsanız, deseni o an için büyütülmüş olarak göreceksiniz. Ayrıca, kullanımdaki desen seçtiğiniz desen olacaktır.
Tuxdor adındaki deseni bulunuz. Desenlerin sıralanışı abcsel olduğundan, Tuxdor'u listeninin sonuna doğru bulacaksınız. File>New>Width 288 Height 286 (4 desenin sığabileceği kadar yer) ile yeni çalışma alanını yaratın.
Renk veya desen seçili iken, Fill tuşuna iki kez ard arda tıklayın ve kaplama yapacağınız deseni seçin.
Boş resim alanının herhangi bir yerine tıklayarak, alanı, altın sarısı Tuxdor ile kaplanacaktır:

Figure 6.

Ancak, sonuç estetik olarak o kadar da hoş gözükmüyor. Desenler arasındaki geçişler oldukça velirgindir. Bunun nedeni desenin kendisindedir, çünkü bu desen arkaplan olarak döşenmek için tsarlanmamış. Hadi bunu değiştirelim. 5. Resmi tekrar açın ve farenin sağ tuşuna basarak
>Filters> Map> Make Seamless, seçin ve işte yeni resim.

7. Resim

Yeni oluşan deseni Tux.pat olarak aynı yere kaydedin ve adını da TuxTile koyun. Gimp'ten çıkıp, tekrar girdikten sonra 432x392 pixel boyutlarında yeni bir resim açın. Bu alanı TuxTile deseni ile doldurun. İşte şimdi, desen arasındaki geçişler kayboldu, ancak resimn askeri bir görünümü var (Deseni kullanacağınız yere göre bu uygun gelebilir.). Ancak, resmin kalitesi bir öncekine göre artış göstermiştir.

8. Resim

Ancak, bazılarınız daha yumuşak bir resmi tercih edebilir. Bunun için uygun bir desene gereksinim vardır:

5. Resmi tekrar açın
Resmin üzerindeyken, farenin sağ tuşuna basarak > Filters > Map> Illusion> 8> seçin.
Böylece, yeni bir resim elde etmiş oluruz.

9. Resim

Bu resmi aynı yere Tux3.pat olarak kaydedin ve adını da TuxIllus koyun.
Gimp'ten çıkıp tekrar girin ve 432x392'lik bir yeni resim alanı açın.
Yeni alanı TuxIllus deseni ile doldurun.
Evet, artık Tuxlardan oluşan bir kolonimiz var. Size de çekici geldi mi? Aslında bu zevk meselesi.

10. Resim

Sonuç

Son resim'de Gimp ile birlikte gelmeyen fontlardan neler yapılabileceğini göstermektedir. Metin Script-Fu ile yaratılmıştır. Gerçi, bunu elde etmek biraz zaman aldı, ama bunu herkes yapabilir. Bunu için gerekli olan tek şey, yazılımın sunduğu özellikleri keşif etmek ve eylenmektir.